آرامستان تاریخی ابن‌بابویه در شهرری یکی از قدیمی ترین قبرستان های ایران است که نام خود را از نام محمد بن بابویه ، معروف به شیخ صدوق عالم معروف شیعه که در این مکان مدفون شده ، برگرفته است .

به گزارش شهر و روستا از ری ؛ ابن بابویه این روزها در سکوتی نگران کننده صحنه یک عملیات تخریب گسترده است . این نگین ثبت‌شده فهرست میراث ملی ایران که آینه‌ای از تاریخ معاصر ایران و آخرین منزلگاه ده‌ها چهره ماندگار ادب ، هنر ، سیاست و عرفان است نه با دست زمان بلکه با تیغ ابزارهای تخریب گر ساختمانی و برنامه‌ای خودسرانه از سوی مسئولین این آستان رو به نابودی می‌رود .

طی ماه‌های اخیر پروژه‌ای به نام نوسازی و ساماندهی در این آرامستان به جریان افتاده است که در عمل اما ، مشاهدات میدانی و گفته‌های منابع محلی از روندی دیگر حکایت دارد : تخریب سیستماتیک سنگ‌قبرهای تاریخی و شخصی . این سنگ‌قبرها ، که بسیاری از آنها بالغ بر ده‌ها سال قدمت دارند و برخی از آنها نمونه‌های ارزشمندی از هنر حجاری و خوشنویسی دوران خود محسوب می‌شوند ، با ابزار آلات سنگین از جا کنده شده و در بهترین حالت ، در گوشه‌ای رها می‌شوند تا جای خود را به سنگ‌های یکسان و فاقد هویت جدید بدهند .

بر اساس اعترافات خود کارگران حاضر در محل ، قبور قدیمی پس از برداشته شدن ، به خانواده‌ها بازگردانده نمی‌شوند . منطق اجرای پروژه به این شکل است که تنها در صورت مراجعه و پیگیری مستقیم و آگاهانه خانواده متوفی ، امکان نصب یک سنگ قبر جدید که عموماً از نوعی یکسان و استاندارد هست ، وجود خواهد داشت . با توجه به قدمت بسیاری از قبور و پراکندگی یا نبود بازماندگان ، این روند به معنای حذف همیشگی هزاران اثر تاریخی و شخصی به شمار میرود . گویی اینجا نه یک گورستان تاریخی ، که یک زمین خالی است که ضرورت دارد تا پاکسازی شود.

این اقدام به ظاهر عمرانی ، صرفاً یک تغییر دکور نیست و پیامدهایی عمیق و جبران‌ناپذیری همچون محو هویت ملموس دارد . هر سنگ قبر قدیمی ، یک سند تاریخی است . نام ها ، تاریخ ها ، اشعار یا جملات حک‌شده بر آن ، بخشی از تاریخ اجتماعی و فرهنگی منطقه را روایت می‌کند . از بین بردن آنها ، پاره کردن برگ‌هایی از کتاب تاریخ معاصر تهران و ایران است.

ابن‌بابویه به‌دلیل تدفین شخصیت‌هایی نامداری به مانند علی‌اکبر دهخدا ، محمد علی فروغی ، دکتر حسین فاطمی ، دکتر مصدق ، موذن زاده اردبیلی ، محمدتقی فلسفی ، شیخ رجبعلی خیاط ، میرزاده عشقی ، غلامرضا تختی ، شیخ هادی نجم‌آبادی و ده‌ها نفر دیگر ، تبدیل به یک مکان مقدس تاریخی برای مراجعه کنندگان شده است . یکسان‌ سازی ظاهری آن ، این هویت منحصربه‌فرد و پیوند نسل‌ها با گذشته را مخدوش می‌کند و آن را به یک زمین متراکم و بی‌روح تبدیل می‌نماید که هویت مکانی ابن بابویه را به کام مرگ میکشاند .

کارشناسان میراث فرهنگی هشدار می‌دهند که این روند ، بهانه‌ای برای آزادسازی غیرقانونی فضا و ترویج بازار سیاه قبرفروشی است . با حذف قبور قدیمی و نبود نظارت شفاف ، امکان فروش مجدد این فضاها به وجود می‌آید که هم حقوق قانونی بازماندگان را نقض می‌کند و هم به حرمت اموات بی‌حرمتی می‌شود که این اقدام در تعارض صریح با قوانین حفاظت از آثار ملی انجام می‌شود و نشان از ضعف نظارتی شدید و فقدان اراده برای صیانت از این میراث مشترک دارد.

بدون شک ابن‌بابویه یک موزه فضای باز و یک آرشیو سنگی بینظیر است . آنچه امروز در سکوت نسبی به اجرا در آمده ، نه ساماندهی که یک تخریب برنامه‌ریزی شده علیه حافظه جمعی ماست . ضروری است که سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری بدون فوت وقت وارد عمل شود و با توقف فوری پروژه ، از تخریب بیشتر آن جلوگیری کند.

همچنین شهرداری تهران به عنوان متولی فضای سبز و آرامستان‌ها ، شفافیت کامل در مورد مجوزها ، پیمانکاران و طرح اجرایی را ارائه دهد و نهادهای نظارتی قضایی و مجلس نسبت به این پرونده ورود کنند و عاملان تخریب را مورد بازخواست قرار دهند . در آخر هم‌رسانه‌ها و افکار عمومی همچون نگاهبانی آگاه ، این فرایند را دنبال و افشاگری کنند.

تخریب ابن‌بابویه ، تنها از بین بردن سنگ و خاک نیست ؛ پاکسازی نام‌ها ، فراموش کردن خاطره‌ها و قطع کردن ریشه‌های هویتی یک ملت از ۲۰۰ سال گذشته است . امروز نوبت ابن‌بابویه است ، فردا نوبت کدام میراث ما خواهد بود؟ این یادداشت ، زنگ خطری است برای همه آنانی که ایران را تنها جغرافیا نمی‌دانند ، بلکه آن را حافظه‌ای زنده و میراثی مشترک می‌خوانند.